Van 21 tot en met 23 juni 2024 werd 8. ročník srazu majitelů nákladních automobilů Škoda & LIAZ georganiseerd op de paardenrenbaan van Slušovice, uiteraard in Tsjechië. Op 1 januari van dat jaar werd ik door ‘Max Laadvermogen’ op dit evenement gewezen, waar ik in het verleden al eens wat foto’s van voorbij had zien komen bij mijn Slovaakse en Tsjechische vrienden op facebook. De Škoda Xena op de cover zorgde er voor dat ik ongeveer een minuut nodig had om te beslissen of ik er naar toe wilde. NATUURLIJK WIL IK DAT!! De Xena van Van der Graaf (zie onderste foto) heb ik helaas nooit op de foto gekregen, en bij mijn reizen naar Tsjechië heb ik ze nooit gezien. Toen ik er was bleek dat er maar liefst zeven stuks aanwezig waren!
De Škoda Xena werd in 1996 op de IAA van Hannover gepresenteerd. Deze eerste truck bestaat nog steeds, en is hier boven afgebeeld. Het was het zusje van de Skoda Fox, met de dagcabine versie van de modulaire cabine. Samen vormde dit duo de LIAZ 400-serie.
De ontwikkeling van het model begon in de jaren ’90 van de de vorige eeuw, het moest de LIAZ 300-serie opvolgen. Diverse onderdelen komen daar ook nog vandaan, maar het chassis, de motor en de aluminium cabine zijn helemaal nieuw.
Het was de bedoeling dat er vele varianten zouden komen, van 4×2 tot 8×4, en veel verschillende opbouwvarianten. Motoren zouden van onder andere LIAZ, Deutz, Detroit Diesel en Cummins moeten komen. De cabine zou in drie verschillende breedtes, twee verschillende hoogtes en twee verschillende lengtes verkrijgbaar moeten zijn. Helaas had LIAZ groeiende schuldenlast en werd homologatie financieel een probleem. Bijkomend probleem was dat Detroit Diesel niet kon garanderen dat de gebruikte motor naar Euro 3 zou kunnen. Met de eigen LIAZ motor had men in ieder geval de garantie dat dat géén Euro 3 zou kunnen worden…
Op 30 november 1995 kwam het eerste ontwerp op de tekentafel klaar, het prototype (de 001) was in juli 1996 rijdend en in september van dat jaar dus op de IAA.
Het eerste voertuig dat in 1996 werd geproduceerd, werd aangeduid als 19.41 TBV en verschilde voornamelijk van latere eenheden door de installatie van de LIAZ M1.2C M640TE Euro 2-motor, afgesteld op 302 kW (410 pk), en het unieke systeem om de kantelbare cabinetreden af te dekken.
De tweede auto werd aangeduid als 19.47 TBV/DD 42/P en was uitgerust met een Detroit Diesel 6067 GK62 Euro 2 motor.
De volgende vier prototypes uit 1997, evenals een testserie van dertig stuks uit 1998, droegen de typeaanduiding 19.47 TBV/DD en hadden ook een Detroit Diesel 6067 GK62 Euro 2-motor, met 321 kW (430 pk) in normaal bedrijf of 351 kW (470 pk) in cruise control-modus. Deze auto’s hadden al blootgelegde treden en verschillende andere verschillen ten opzichte van het eerste stuk. Ze werden allemaal geproduceerd in de 4×2-versie, hadden een Eaton RTSO 17 316A-versnellingsbak, Škoda LIAZ-voorassen (sommige met schijfremmen), Rába-achterassen (met uitzondering van het tweede prototype met een Rockwell-achteras). Alle voertuigen waren uitgerust met een cabine van 255M (breedste, langste, met een slaapopbouw).
De tractoren werden geleverd met Rockinger 610 koppelschotels, maar als alternatief waren ook componenten van andere fabrikanten (JOST) leverbaar. De tractor is ook uitgerust met een speciale ‘Jake-brake’ motorrem.
Er werden slechts 37 Xena-tractoren geproduceerd, waarvan er twee werden gedemonteerd voordat ze aan de klant werden geleverd (de ene als prototype, de andere als gevolg van een ongeval), dus fysiek bestonden er uiteindelijk maar 35 stuks. Sommige Xena-voertuigen werden later omgebouwd van 4×2 tractoren naar 6×2 bakwagen of 6×2 kipper.
Een paar jaar na het einde van de productie van de Fox in 2001 werd de productie hervat door Tedom, dat begon met de productie van de Tedom Fox D en Tedom Fox G, met configuraties 4×2, 4×4 en 6×4. Er werden echter niet meer dan 30 stuks in elkaar gezet, waarvan sommige alleen als reconstructies van oude voertuigen van de LIAZ 100- en LIAZ 300-serie. Xena’s werden niet door Tedom gebouwd.
František Vojtíšek deed in 1997 en 1998 met een Xena mee in het EK truckrace, beide jaren werd hij vierde in het kampioenschap.
Zoals jullie merken gebruik ik de namen Škoda en LIAZ een beetje door elkaar. Dat was in de communistische tijd geen probleem, LIAZ ontstond immers uit de truckafdeling van Škoda. Na de val van de muur en de CSSR werd de personenwagentak echter eigendom van VAG (Volkswagen). VW was allerminst amused dat LIAZ de naam ook weer ging gebruiken. Dat zal ook niet meegeholpen hebben met de toekomstkansen van het merk en model. Heel jammer, want ik vind ze erg leuk!
De Xena werd af-fabriek alleen als 4×2 trekker geleverd, maar er werden enkele exemplaren omgebouwd, zoals deze 6×2 bakwagen die Frank Bertens in 2017 in Spanje op de foto zette.
De Nederlandse Xena (er waren meer bij Van der Graaf, maar die zijn nooit op kenteken en in de kleuren gekomen voor zover ik weet) gefotografeerd door Marco Havers.
Prachtig artikel, jammer dat het nooit wat is geworden.
Leuk informatief stukje!
Bedankt.
Heb nog ergens foto van een licht groen metallic liaz xena
Stond vorig jaar te koop in Tsjechië
Geen foto’s van het interieur beschikbaar?
Nee helaas! Toen ik daar om wilde vragen reden ze net alle zeven weg voor de rondrit en ik moest zelf ook weer door. Maar dit is een wordt vervolgd verhaal wat mij betreft! Moet de Fox immers ook nog eens fotograferen.
De blauwe bakwagen was een van de eerste twee prototypes, die is dus ombebouwd.
De trekker van Van der Graaf is ook terug gegaan naar Tsjechië en verbouwd tot bakwagen.